Μυστικισμός

Ο Βολταίρος υπήρξε ο πρώτος και ο πιο δραστήριος από εκείνους που κατέστησαν αισθητές σε όλους διάφορες μισητές πρακτικές, που ακόμη δεν τις είχαν μισήσει, και οι οποίες έδειχναν να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την άσκηση της δικαιοσύνης. Αφυπνίζει ενδοιασμούς που δεν υπήρχαν, τη φρίκη, που δεν ήταν ακόμη συνειδητή, ως προς ορισμένες διαδικασίες, των οποίων η έλλειψη χρησιμότητας, η αδικία και η φρικτή αυστηρότητα γίνονταν αποδεκτές λόγω μιας μακρόχρονης ευπειθούς συνήθειας. Μεταμορφώνεται έτσι σ’ ένα είδος νομοθέτη, διαφορετικού είδους, αφού ορίζει, καθιερώνει ένα εντελώς καινούριο έγκλημα. Οι ποινικοί νόμοι έπλητταν μέχρι τότε τις παραβάσεις και τις ύβρεις εναντίον της κοινωνικής τάξης, του κράτους, και της θρησκείας του κράτους. Ο Βολταίρος όμως διακηρύσσει πως υπάρχουν εγκλή¬ματα εναντίον της ανθρωπότητας, ότι υπάρχουν εγκλήματα εναντίον της σκέψης και τα θεωρεί αξιοκατάκριτα. Κάνει επίσης κατανοητό ότι και η ίδια η τιμωρία καταλήγει να γίνεται μερικές φορές έγκλημα, επειδή το θέαμα φρικτών βασανιστηρίων ξυπνά και συντηρεί σε άλλους τη λανθάνουσα θηριωδία τους, ενώ για πολλούς άλλους ένας άθλιος εγκληματίας μετατρέπεται σε σχεδόν αθώο θύμα. Εάν η δημόσια εξουσία εξάπτεται, εάν ξεσπά με μανία πάνω στο σώμα του στόχου, εάν ασπάζεται την οργή, ή αν ακολουθεί το δρόμο της εκδίκησης, τότε η αφηρημένη και καθαρή έννοια του Κράτους που αποδίδει δικαιοσύνη αλλοιώνεται και εξευτελίζεται. Γίνεται αντιληπτό πως το ίδιο το Κράτος δοκιμάζεται από ένστικτα που δεν θα έπρεπε να γνωρίζει, και που δεν τα γνωρίζει παρά εις βάρος του ίδιου του λόγου ύπαρξής του.

Τα «Πολιτικά Παραγγέλματα» αποτελούν πρακτική διδασκαλία για κάποιον που πρόκειται να ασχοληθεί με την πολιτική. Ο συγγραφέας βρίσκει τρόπο να χρησιμοποιήσει την εκπληκτική πολυμάθειά του, παραθέτοντας ανέκδοτα, αποσπάσματα, λόγους από την ελληνική και ρωμαϊκή γραμματεία και ιστορία, γιατί πιστεύει ότι η ιστορία είναι ο καλύτερος δάσκαλος για όποιον επιθυμεί να διακριθεί στην πολιτική. Καλλιεργημένος, με θαυμάσια μνήμη και με ανοιχτό μυαλό, ο Πλούταρχος βλέπει τα πάντα από την ηθική τους πλευρά και επιδεικνύει πρακτική και συγχρόνως ιδεαλιστική λογική, εκφράζοντας, αν όχι το βάθος της ελληνικής σκέψης, σίγουρα ενδιαφέρον γεμάτο ειλικρίνεια για τον κόσμο της πόλης και τον πολίτη, για επίδειξη σωφροσύνης και μέτρου και αποστροφή στις ακρότητες. Έχει βαθιά πίστη ότι η λογική πρέπει και μπορεί να ορίζει τη ζωή. [Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]

Η απολλώνια μαντική, το κρυπτικό “Έψιλον” των Δελφών, ο εκστασιασμός της διονυσιακής ακολουθίας και τα όργια των μαινάδων, η πορεία στην Ιερά Οδό προς την Ελευσίνα και η βιωματική εμπειρία των υπερφυών μυστηρίων της, όπως άλλωστε και η μέθεξη στα δρώμενα των Καβειρίων, ιχνηλατούν την μυστική οδό των Ελλήνων και σηματοδοτούν τις ιεροτελεστίες του περάσματος τους στο επέκεινα, σε αναζήτηση και ανεύρεση του θείου.

Είναι οι δρόμοι της θέωσης που αποκάλυψε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα πριν από την έλευση της χριστιανικής ορθοδοξίας. Η γνωριμία μας με αυτούς, μέσα από την δύναμη του λόγου και την διεισδυτική ματιά της εικόνας, δεν είναι απλά ένα οφειλόμενο ιστορικό “πρέπει”, αλλά η καταλυτική σήραγγα που μας οδηγεί στον ένθεο εαυτό μας και στην ιερή συνεύρεση με το θείο

Οι έρευνες και τα πορίσματα ενός από τους εισηγητές της σύγχρονης κοσμολογίας, σχετικά με τις μεταβολές και ανακατατάξεις στον πλανήτη μέσα από τη διαδρομή αιώνων.

Είναι ξεπερασμένη η ιδέα της προόδου; Ο επιστήμονας και διανοούμενος Steven Pinker μας καλεί να αποστασιοποιηθούμε από τους φρικιαστικούς τίτλους των ειδήσεων και τις αποκαλυπτικές προφητείες που παίζουν με τους φόβους και τις προκαταλήψεις μας. Κι αντί γι’ αυτό να δούμε τα γεγονότα: σε εβδομήντα πέντε εντυπωσιακά διαγράμματα, ο Pinker δείχνει ότι σήμερα υπάρχει βελτίωση από κάθε άποψη –μακροζωία, υγεία, ευημερία, ασφάλεια, ειρήνη, γνώση και ευτυχία– όχι μόνο στη Δύση, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Αυτή η πρόοδος δεν είναι αποτέλεσμα παρέμβασης κάποιας μυστηριώδους δύναμης. Είναι ένα δώρο του Διαφωτισμού: η απόδειξη ότι η λογική και η επιστήμη μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων.

Ο Διαφωτισμός, όπως γνωρίζουμε πλέον, δεν ήταν απλώς μια ελπίδα, παρήγαγε αποτελέσματα. Αλλά σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται σθεναρή υπεράσπιση. Ο Διαφωτισμός αντιτίθεται σε πράγματα που είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση –τον απολυταρχισμό, τη δαιμονοποίηση, τη «μαγική σκέψη»–, τα οποία οι δημαγωγοί είναι έτοιμοι να εκμεταλλευτούν. Πολλοί θεωρητικοί, λόγω πολιτικών, θρησκευτικών ή ρομαντικών πεποιθήσεων, τον πολεμούν. Το αποτέλεσμα είναι ένας διαβρωτικός φαταλισμός και η τάση να καταστρέφουμε τους πολύτιμους θεσμούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της παγκόσμιας συνεργασίας.

Με ικανότητα εμβάθυνσης και προικισμένη γραφή, ο Pinker υπερασπίζεται τη λογική, την επιστήμη και τον ουμανισμό: τα ιδανικά που χρειαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας και να συνεχίσουμε την πρόοδο.