Η φωνή του προφήτη

Ο Βολταίρος υπήρξε ο πρώτος και ο πιο δραστήριος από εκείνους που κατέστησαν αισθητές σε όλους διάφορες μισητές πρακτικές, που ακόμη δεν τις είχαν μισήσει, και οι οποίες έδειχναν να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την άσκηση της δικαιοσύνης. Αφυπνίζει ενδοιασμούς που δεν υπήρχαν, τη φρίκη, που δεν ήταν ακόμη συνειδητή, ως προς ορισμένες διαδικασίες, των οποίων η έλλειψη χρησιμότητας, η αδικία και η φρικτή αυστηρότητα γίνονταν αποδεκτές λόγω μιας μακρόχρονης ευπειθούς συνήθειας. Μεταμορφώνεται έτσι σ’ ένα είδος νομοθέτη, διαφορετικού είδους, αφού ορίζει, καθιερώνει ένα εντελώς καινούριο έγκλημα. Οι ποινικοί νόμοι έπλητταν μέχρι τότε τις παραβάσεις και τις ύβρεις εναντίον της κοινωνικής τάξης, του κράτους, και της θρησκείας του κράτους. Ο Βολταίρος όμως διακηρύσσει πως υπάρχουν εγκλή¬ματα εναντίον της ανθρωπότητας, ότι υπάρχουν εγκλήματα εναντίον της σκέψης και τα θεωρεί αξιοκατάκριτα. Κάνει επίσης κατανοητό ότι και η ίδια η τιμωρία καταλήγει να γίνεται μερικές φορές έγκλημα, επειδή το θέαμα φρικτών βασανιστηρίων ξυπνά και συντηρεί σε άλλους τη λανθάνουσα θηριωδία τους, ενώ για πολλούς άλλους ένας άθλιος εγκληματίας μετατρέπεται σε σχεδόν αθώο θύμα. Εάν η δημόσια εξουσία εξάπτεται, εάν ξεσπά με μανία πάνω στο σώμα του στόχου, εάν ασπάζεται την οργή, ή αν ακολουθεί το δρόμο της εκδίκησης, τότε η αφηρημένη και καθαρή έννοια του Κράτους που αποδίδει δικαιοσύνη αλλοιώνεται και εξευτελίζεται. Γίνεται αντιληπτό πως το ίδιο το Κράτος δοκιμάζεται από ένστικτα που δεν θα έπρεπε να γνωρίζει, και που δεν τα γνωρίζει παρά εις βάρος του ίδιου του λόγου ύπαρξής του.

Βασικό θέμα της πραγματείας, που στη βασική της μορφή αποτέλεσε τη διδακτορική διατριβή του Σοπενχάουερ, είναι η λεγόμενη «αρχή του αποχρώντος (επαρκούς) λόγου», σύμφωνα με την οποία όλα τα πράγματα μέσα στον κόσμο έχουν κάποια επαρκή αιτία που δικαιολογεί την ύπαρξή τους με απολύτως κατανοητό τρόπο. Έτσι η αρχή του αποχρώντος λόγου γίνεται η βάση όλων των επιστημών. Όπως ομολογεί ο ίδιος ο συγγραφέας, το έργο αυτό αποτέλεσε το υπόβαθρο όλου του φιλοσοφικού του συστήματος.

Η ποιητική αυτή συλλογή γράφτηκε στη μνήμη των εθνικών ποιητών Διονυσίου Σολωμού και Ανδρέα Κάλβου, οι οποίοι περιέγραψαν με σαφήνεια και ακρίβεια τις πτυχές της πολύπλευρης και πολυσυζητημένης έννοιας της ελευθερίας.

Η αναψηλάφηση των βαθιών νοημάτων της ελευθερίας σε επίπεδο ατομικό, κοινωνικό και εθνικό, γίνεται με αντικειμενικό σκοπό να θυμούνται οι παλαιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι.

Δεν θα μπορούσε βέβαια κάποιος να αγνοήσει σημαντικά σημεία από την πλούσια αρχαία ελληνική γραμματεία που βοηθούν στην καταγραφή και κατανόηση της ελευθερίας του ανθρώπου, όπως είναι μερικές από τις θεότητες του αρχαίου ελληνικού πανθέου. Όπως, επίσης, δεν παραλείπεται να αναφερθούν και λαϊκές δοξασίες, π.χ. ο μύθος της Γοργόνας, που βοηθούν και αυτές με τον δικό τους τρόπο στην κατανόηση της μεγάλης έννοιας της ελευθερίας

Ταυτόχρονα, στο βιβλίο αυτό, αναφέρονται διαχρονικά γεγονότα και σημαντικά στοιχεία που καθορίζουν τη ζωή του κάθε ανθρώπου, από την γέννησή του μέχρι τον θάνατό του, χωρίς αυτά να αποστασιοποιούνται από την πάντα επίκαιρη έννοια της ατομικής του ελευθερίας.

Τέλος το βιβλίο καταλήγει με ένα πανανθρώπινο ύμνο για την Ελευθερία, όπως τουλάχιστον τον προσεγγίζει ο γράφων, ο οποίος δεν ξεχνά ούτε στιγμή ότι ο κύριος κριτής ενός συγγραφικού έργου, διαχρονικά, είναι μόνον ένας: ο αναγνώστης!

Η απολλώνια μαντική, το κρυπτικό “Έψιλον” των Δελφών, ο εκστασιασμός της διονυσιακής ακολουθίας και τα όργια των μαινάδων, η πορεία στην Ιερά Οδό προς την Ελευσίνα και η βιωματική εμπειρία των υπερφυών μυστηρίων της, όπως άλλωστε και η μέθεξη στα δρώμενα των Καβειρίων, ιχνηλατούν την μυστική οδό των Ελλήνων και σηματοδοτούν τις ιεροτελεστίες του περάσματος τους στο επέκεινα, σε αναζήτηση και ανεύρεση του θείου.

Είναι οι δρόμοι της θέωσης που αποκάλυψε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα πριν από την έλευση της χριστιανικής ορθοδοξίας. Η γνωριμία μας με αυτούς, μέσα από την δύναμη του λόγου και την διεισδυτική ματιά της εικόνας, δεν είναι απλά ένα οφειλόμενο ιστορικό “πρέπει”, αλλά η καταλυτική σήραγγα που μας οδηγεί στον ένθεο εαυτό μας και στην ιερή συνεύρεση με το θείο